بازگشت قطار ایران و ترکیه به خط آهن

اولین قطار مسیر تهران – وان پس از وقفه‌ای پنج ساله، در تاریخ 10 مارس (20 اسفند) حرکت خود را از پایتخت ایران آغاز کرد. مذاکرات مربوط به از سرگیری تردد این قطار در خط مذکور در تمام طول سال 2024 میلادی از سوی مقامات ایران و ترکیه دنبال می‌شد. در نهایت خبر پایان موفقیت‌آمیز این مذاکرات در ژانویه سال میلادی جاری اعلام گردید.

طبق توافقات انجام شده، این قطار هفته‌ای دو بار در این مسیر تردد خواهد داشت. قطار مذکور در روزهای یکشنبه و چهارشنبه از تهران عازم وان خواهد شد، و در روزهای دوشنبه و پنجشنبه نیز مسیر برگشت از وان به تهران را طی خواهد نمود. مدت زمان سفر این قطار 22 ساعت خواهد بود.

به گفته سعید رسولی معاون وزیر راه و شهرسازی، «اگر استقبال خوبی از این قطار صورت بگیرد، در فاز بعدی قطار تهران – آنکارا را نیز راه‌اندازی خواهیم کرد». پیش از این هر دو قطار مذکور از محبوبیت بالایی برخوردار بوده‌اند.

البته ارتباطات ریلی میان ایران و ترکیه تاریخچه پر فراز و نشیبی داشته است. در سال 2015 تردد قطارها در مسیر تهران – وان به دلیل حملات شبه‌نظامیان کُرد متوقف شد. با این حال این ارتباط در سال 2019 میلادی از سرگرفته شد و در همان زمان نیز مسیر ارتباطی میان پایتخت‌های دو کشور افتتاح گردید.

رجب صفروف مدیر کل مرکز مطالعات ایران معاصر ضمن اظهارنظر در خصوص این رویداد، توسعه تجارت چمدانی از طریق این مسیر را پیش‌بینی کرد و اظهار داشت که در آینده نزدیک حمل‌ونقل بار نیز در این مسیر برقرار خواهد شد.

این کارشناس خاطرنشان کرد: «ارتباط ریلی منظم میان ایران و ترکیه، در کنار مزایای دیگر، عملا حلقه‌ای آماده برای اجرای طرح «یک کمربند – یک راه» چین است. در عین حال ایران و ترکیه نیز موقعیت راهبردی خود را در نقطه تلاقی کریدورهای حمل‌ونقل شمال-جنوب و شرق-غرب که به خوبی مکمل یکدیگر می‌باشند، تقویت می‌کنند».

لیکن پاندمی کرونا این برنامه‌ها را نیز بی‌نصیب نگذاشت و یک بار دیگر تردد قطارها را در این مسیر متوقف کرد. این ارتباط (پس از سال‌ها) تنها اکنون است که مجددا از سرگرفته شده است.

جالب توجه است که احیای ارتباطات ریلی دو کشور در بحبوحه رویدادهای سوریه و در حالی رخ می‌دهد که در این کشور درگیری‌هایی میان نیروهای دولتی تحت حمایت ترکیه و علویان که در ایران به عنوان شیعیان هم‌کیش شناخته می‌شوند، در جریان است. الکساندر کاراوایف کارشناس پژوهشکده مطالعات راهبردی کاسپین بر این عقیده است که ملاحظات سیاسی، بر چشم‌انداز همکاری‌های اقتصادی دو کشور تاثیری نخواهند گذاشت.

وی در ادامه توضیح داد: «برای بازیگران خاورمیانه، توسعه روابط تجاری و سرمایه‌گذاری بدون هماهنگی با مراجع سیاسی، امری طبیعی است. اگر پای منافع در میان باشد، این منافع فارغ از وضعیت روابط میان تهران و آنکارا، دنبال خواهند شد».

کاراوایف همچنین یادآور شد که ترکیه و ایران در سال 2023 میلادی توافقنامه توسعه ارتباطات ریلی را امضا نموده‌اند. به ویژه آن که طرف ایرانی موظف شده است ظرفیت عبوری گذرگاه مرزی میان دو کشور را تا 200 واگن در روز افزایش دهد. ترکیه نیز از جانب خود اعلام کرده است که ناوگان فرابری دریاچه وان را به زودی نوسازی خواهد کرد. افزایش حجم گردش کالا تا 1 میلیون تن در سال باید نتیجه نهایی این اقدامات باشد.

لازم به ذکر است، روسیه به طور مستقیم در این پروژه منفعتی ندارد، لیکن از منظر راهبردی برای روسیه بسیار مهم است که شبکه شاهراه‌های ارتباطی در منطقه توسعه یابد و امکانات لازم را نیز برای لجستیک مناسب و راحت فراهم آورد. الکساندر کاراوایف در پایان اظهار داشت که شبکه راه‌های ایران، گره ارتباطی و نقطه تلاقی کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب است و هرگونه حرکت مثبت و پیشرفتی در هر یک از این جهت‌ها موجب افزایش کارایی کل شبکه خواهد شد.